Wśród pracodawców coraz częściej pojawiają się wątpliwości czy praca zdalna jest dopuszczalna w przypadku objęcia osoby obowiązkową kwarantanną czy izolacją w warunkach domowych.
Praca zdalna podczas kwarantanny
Pracownik przebywający na kwarantannie nie musi pracować – jest uprawniony do świadczenia chorobowego z uwagi na to, że art. 6 ust. 2 pkt 1a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) nakazuje go traktować na równi z osobą niezdolną do pracy. Kwarantanna nie oznacza jednak choroby (niezdolności do pracy), a tylko odosobnienie z uwagi na stan narażenia na zakażenie.
Wykonywanie pracy zdalnej na kwarantannie nie budziło dotychczas większych wątpliwości (pod warunkiem, że spełnione były warunki jej dopuszczalności określone w art. 3 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: tarcza antykryzysowa), jednak ustawodawca postanowił powyższą kwestię uregulować wprost.
Podpisana przez Prezydenta (nie opublikowana jeszcze w Dzienniku Ustaw) ustawa z dnia 28 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19 przesądza, że wykonywanie pracy zdalnej na kwarantannie za zgodą pracodawcy jest dopuszczalne (przy czym nie ma zastosowania konstrukcja polecenia). Doprecyzowano także, że pracownik traci wówczas uprawnienie do świadczeń chorobowych.
Praca zdalna podczas izolacji w warunkach domowych
W kontekście nowego stanu prawnego o wiele więcej wątpliwości budzi wykonywanie pracy podczas izolacji. Izolacja w warunkach domowych to odosobnienie osoby, co do której potwierdzono zakażenie SARS-CoV-2 – w odróżnieniu do kwarantanny, dotyczy ona osób chorych, a nie tylko narażonych. Z uwagi jednak na fakt, że przebieg choroby bardzo często jest bezobjawowy, pracownicy nieraz są fizycznie zdolni i gotowi, by wykonywać obowiązki zdalnie. Nie chcą też utracić pełnej pensji przechodząc na stawkę zasiłkową, skoro mogą pracować za normalne wynagrodzenie.
Dotychczas każda osoba objęta izolacją przez lekarza otrzymywała zwolnienie lekarskie z uwagi na to, że tylko w ten sposób była uprawniona do świadczeń chorobowych. Nie było więc wątpliwości, że osoby objęte izolacją nie powinny być dopuszczane do pracy.
Wspomniana wyżej ustawa wprowadza jednak odrębną podstawę dla wypłaty wynagrodzenia i zasiłku chorobowego dla osób objętych izolacją (zmiany w art. 6 w ust. 2 pkt 1a ustawy zasiłkowej). To lekarz zatem zdecyduje czy w danym przypadku istnieje potrzeba wystawienia zwolnienia lekarskiego (zwłaszcza przy przebiegu bezobjawowym), a niezależnie od tego pracownik będzie uprawniony do świadczenia chorobowego z tytułu izolacji.
Wykładnia literalna art. 6 ustawy zasiłkowej po zmianach świadczy o tym, że praca zdalna na izolacji w warunkach domowych nie jest wykluczona.
Po pierwsze, należy zauważyć, że zmiany w ustawie zasiłkowej świadczą o wyraźnym rozróżnieniu osoby niezdolnej do pracy i osoby objętej izolacją (ich status zostaje zrównany tylko do celów rozliczeniowych). Jeśli lekarz nie wystawił zwolnienia lekarskiego to należy domniemywać, że pracownik jest zdolny do pracy.
Po drugie, ustawa zasiłkowa przyznaje uprawnienia do świadczeń z uwagi na „niemożność” świadczenia pracy wskutek izolacji – to zaś świadczy, że istnieją także przypadki, kiedy tej „niemożności” nie ma i pracownik obiektywnie może pracować. W szczególności dotyczy to sytuacji, gdy przebieg choroby jest bezobjawowy.
Dopuszczenie do pracy zdalnej pracownika w przypadku objęcia izolacją może się wiązać z pewnymi ryzykami prawnymi.
Trzeba mieć na uwadze, że zwolnienie lekarskie może być wystawione w trakcie izolacji w tym wstecznie – wówczas zgoda na pracę zdalną powinna być wycofana. Z kolei w przypadku wystawienia go za okres wsteczny okaże się, że pracodawca dopuszczał do pracy osobę niezdolną do pracy, co może skutkować jego odpowiedzialnością, choć trudno doszukać się winy po stronie pracodawcy skoro zwolnienia lekarskiego nie było na dzień dopuszczenia do pracy.
Należy też pamiętać, że wyżej wspomniana ustawa regulująca pracę na kwarantannie milczy w zakresie możliwości pracy zdalnej na izolacji domowej. Ustawodawca nie przewidział podstawy prawnej w tym przypadku, przy czym trzeba pamiętać, że dotychczas nie było też podstawy prawnej dla pracy zdalnej na kwarantannie, a w praktyce była ona dopuszczana. Ustawa wprowadziła więc normę, która wydaje się być zbędna.
Należy też przypomnieć, że w każdym wypadku wykonywanie pracy podczas izolacji będzie skutkować utratą uprawnień do świadczeń chorobowych.
Podsumowując, nie jest wykluczone, by w pewnych wypadkach praca zdalna na izolacji była dopuszczalna, zwłaszcza, gdy po stronie przedsiębiorstwa zaistnieje rzeczywista potrzeba w tym zakresie. W tak trudnej sytuacji gospodarczej państwo nie powinno stać na przeszkodzie wykonywaniu pracy zdalnej, gdy jest taka obiektywna możliwość i nie rodzi to żadnych zagrożeń. Oczywiście powyższe rozważania dotyczą przypadków, kiedy w ogóle praca zdalna jest dopuszczalna zgodnie z przepisami tarczy antykryzysowej.
[Stan prawny na dzień 10.11.2020 r.]