Zapomogi wypłacane pracownikom w związku z udzielaniem pomocy uchodźcom z Ukrainy

Od dwóch – trzech tygodni u wielu pracodawców są wypłacane bezzwrotne zapomogi pieniężne, o których przyznanie pracownicy zwracają się w związku z udzielaniem przez nich pomocy uchodźcom z Ukrainy.  

Źródło finansowania

Zapomogi są najczęściej wypłacane ze środków funduszy socjalnych. Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych służy wsparciu potrzeb socjalnych pracowników i należy do pracowników. Ci jako naturalną traktują potrzebę skorzystania z pomocy socjalnej finansowanej z funduszu w celu niesienia pomocy tym bardziej teraz, kiedy nie ma jeszcze szeroko oferowanej zinstytucjonalizowanej pomocy. Wpływa to bowiem bezpośrednio na ich sytuację życiową, rodzinną i materialną. Pracownicy godzą się przeznaczyć część zgromadzonych w funduszu środków na pomoc socjalną decydowaną dla tych z nich, którzy stanęli wobec rodzinnej, społecznej i moralnej konieczności poniesienia kosztów pomocy osobom, które musiały uciekać z Ukrainy w obliczu wojny. Takie rozszerzenie zakresu pomocy socjalnej może wymagać zmiany Regulaminu ZFŚS. 

Zapomogi są również wypłacane ze środków innych niż fundusze socjalne, gdy pracodawcy decydują się wyjść naprzeciw wnioskom pracowników o udzielenie wsparcia finansowego w takim celu.

Cel zapomóg

Istotą zapomogi jest pomoc człowiekowi, który znalazł się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej. Jawi się więc intuicyjnie jako naturalna forma wsparcia, gdy o taką pomoc prosi ktoś kto stanął w obliczu indywidualnych skutków wojny.  

Bardzo często o taką pomoc zgłaszają się ci pracownicy, którzy właśnie stanęli przed nieprzewidywalną wcześniej koniecznością przyjęcia uciekających przed wojną członków rodziny na swoje utrzymanie i zapewnienia im godnych warunków do życia niejednokrotnie wobec utraty przez nich w Ukrainie całego dobytku i dorobku ich życia. Ale są również pracownicy, którzy uznają za swój moralny i społeczny obowiązek udzielenie pomocy uchodźcom z Ukrainy, którzy nie mają w Polsce rodziny, w celu zaspokojenia ich niezbędnych potrzeb bytowych. Przy czym w obu przypadkach nie chodzi tylko o potrzeby materialne ale również o zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i godności. 

Zdarzenie losowe a podatki

Pojawia się jednak ryzyko podatkowe. Zapomogi wypłacane z funduszu socjalnego są wolne od podatku w całości a wypłacane z innych środków są wolne od podatku – do końca obecnego roku podatkowego w związku z epidemią – do kwoty 10 tyś zł. Ale niezależnie, z którego źródła jest wypłacana zapomoga  to zwolnienie z podatku przysługuje, gdy zapomoga jest wypłacona w związku z indywidualnym zdarzeniem losowym. Czy zatem zapomogi, o których mowa wyżej można traktować jako wypłacane w związku z takim wydarzeniem losowym? Niestety, nie jest to takie oczywiste.

Nie ma ustawowej definicji zdarzenia losowego. Ale zdarzenie losowe ma to do siebie, że jest nadzwyczajne i nieprzewidywalne oraz jest niezależne od woli człowieka. A udzielenie pomocy uchodźcom (przyjęcie pod swój dach, ponoszenie kosztów utrzymania, zakupy niezbędnych rzeczy) niewątpliwie wynika z woli danej osoby.  

Nowa rzeczywistość wymusza nowe spojrzenie na „zdarzenie losowe”

Jestem zdania, że w nowej rzeczywistości w jakiej się znaleźliśmy i masowego kryzysu humanitarnego należy spojrzeć na „zdarzenie losowe” inaczej niż czyniło się to w luksusowym czasie pokoju. „Losowość” wyraża się w nieprzewidywalności.  Jeśli człowiek pracownik staje przed nieprzewidywalną wcześniej koniecznością przyjęcia pod swój dach członków swojej rodziny uciekających przed wojną to niewątpliwie jest to zdarzenie losowe. O ile wojna jako taka nie jest indywidualnym zdarzeniem to już sytuacja, w której konkretny pracownik udziela miejsca do życia i ponosi koszty utrzymania członków rodziny uciekających przed wojną jest takim zdarzeniem zarówno dla niego jak i dla członków jego rodziny. Analogicznie można argumentować przypadki pomocy ‘obcym’ uchodźcom: ich egzystencjalne potrzeby stwarzają moralny i społeczny obowiązek udzielenia pomocy tym osobom. W obu przypadkach ta sytuacja losowa ma poważny wpływ na sytuację osobistą, życiową i materialną oraz zwiększa znacząco potrzeby pracowników wnioskujących o zapomogi.

Potrzeba ogólnej interpretacji podatkowej

Liczymy na to, że w obliczu skutków wojny w Polsce i skali zjawiska, jak najszybciej zostanie wydana ogólna interpretacja podatkowa, która potwierdzi, że takie dedykowane zapomogi są zwolnione z podatku dochodowego. Teraz na progu drugiego miesiąca wojny dominuje nadal pomoc udzielana indywidualnie.  Miejmy nadzieję, że nie okaże się, że na udzielaniu pomocy humanitarnej i okazywaniu człowieczeństwa stracą pracownicy a zyska budżet państwa.

Stan prawny na dzień 29.03.2022 r.

Autor: radca prawny Alina Giżejowska