Na 01.03.2018 r. planowane jest wejście w życie ustawy o jawności życia publicznego. Ustawa ta nakłada na pracodawców szereg nowych obowiązków, w tym obowiązek wdrożenia aktów i praktyk wewnętrznych dotyczących zapobiegania korupcji, obowiązek weryfikowania, czy pracownicy lub członkowie organów spółki nie były osobami pełniącymi funkcje publiczne oraz wymusza konieczność przygotowania spółki na nowy typ pracownika chronionego – sygnalistę.
Przeciwdziałanie korupcji
Ustawa obciąża średnich i dużych przedsiębiorców ogólnym obowiązkiem podejmowania środków organizacyjnych, kadrowych i technicznych mających na celu przeciwdziałanie tworzeniu otoczenia sprzyjającego przypadkom popełnienia przestępstw na tle korupcyjnym, przez osoby, które działają w imieniu i na rzecz przedsiębiorcy.
Obowiązek ten jest szczególnie istotny, gdyż jego niewykonanie, wykonanie go w sposób pozorny lub co najbardziej kontrowersyjne – w sposób nieskuteczny skutkuje dla przedsiębiorcy karą pieniężną w wysokości od 10.000 do 10.000.000 złotych, nakładaną przez Prezesa UOKiK na wniosek Szefa CBA. Dotkliwym skutkiem wymierzenia kary jest również zakaz ubiegania się o uzyskanie zamówienia publicznego przez przedsiębiorcę przez okres 5 lat.
Ustawa wskazuje szereg obowiązków szczególnych, których wdrożenie również będzie obowiązkiem pracodawcy. Opis tych obowiązków rodzi wiele wątpliwości i dylematów natury prawnej, głównie z uwagi na ich wadliwą i nie dość precyzyjną redakcję, zwłaszcza w kontekście odpowiedzialności pracodawcy również w przypadku podjęcia działań prewencyjnych, które jednak okazały się nieskutecznymi. Również przedsiębiorcy, którzy wdrożyli analogiczne środki na podstawie procedur compliance wynikających z prawa amerykańskiego, brytyjskiego lub francuskiego muszą rozważyć, czy rozwiązania te spełniają standardy ustanowione nową ustawą.
Choć większość ustawy wchodzi w życie z dniem 01.03.2018 r., przepisy dot. obowiązków antykorupcyjnych objęte są półrocznym vacatio legis, co oznacza, że wejdą one w życie z dniem 01.09.2018 r. Warto ten czas wykorzystać na wdrożenie stosownych procedur, dokumentacji oraz na przeszkolenie pracowników.
Zapobieganie konfliktom interesu
Na gruncie ustawy o jawności życia publicznego, osoba pełniąca funkcje publiczne nie może w szczególności być zatrudniona, wykonywać w spółce prawa handlowego lub na jej rzecz jakichkolwiek odpłatnych zajęć, ani być członkiem organu zarządzającego lub kontrolnego spółki prawa handlowego – w trakcie pełnienia funkcji publicznych, a ponadto w okresie trzech lat od zaprzestania zajmowania stanowiska, jeżeli brała udział w podejmowaniu określonych rozstrzygnięć dotyczących bezpośrednio tego przedsiębiorcy albo kierowała jednostką lub komórką organizacyjną, w której takie rozstrzygnięcie zapadło.
Ustawa wprowadza stosunkowo szeroką definicję osoby pełniącej funkcję publiczną, co rodzić może dodatkowe niejasności.
Naruszenie powyższego zakazu zagrożone jest karą pieniężną dla przedsiębiorcy w wysokości od 10 000 do 500 000 zł, nakładanej w drodze decyzji administracyjnej przez Szefa CBA. Ponadto, pracownik zobowiązany jest do zwrócenia sumy wynagrodzenia wypłaconego w ramach zatrudnienia sprzecznego z powyższymi przepisami.
Sygnaliści
Ustawa przewiduje ponadto nową kategorię pracownika szczególnie chronionego – sygnalistę. Status sygnalisty nadaje postanowieniem prokurator, informując przedsiębiorcę o nadaniu tego statusu danej osobie, jeśli osoba ta zgłosiła organom ścigania informację o możliwości popełnienia przestępstwa przez podmiot, z którym jest związana umową o pracę, stosunkiem służbowym lub innym stosunkiem umownym. Katalog przestępstw podlegających sygnalizacji określony jest w ustawie, i dotyczy przede wszystkim przestępstw okołokorupcyjnych i gospodarczych.
Ustawa dość precyzyjnie określa warunki otrzymania statusu sygnalisty, choć wątpliwości wzbudza decyzja o automatyzmie jego ujawnienia wobec pracodawcy, podczas gdy w większości krajów tożsamość sygnalisty jest pilnie strzeżoną tajemnicą. Co więcej, uprawnienia sygnalisty obejmujące w szczególności ochronę przez zwolnieniem i zmianą warunków zatrudnienia na niekorzyść bez zgody prokuratora oraz możliwość uzyskania finansowej gratyfikacji za zawiadomienie (możliwość zasądzenia nawiązki na rzecz sygnalisty) stwarzają szerokie pole do nadużyć, w stosunku do których pracodawca będzie miał stosunkowo ograniczone pole manewru.
Więcej o autorze: Janusz Zagrobelny
Newsy HR