Pozyskiwanie przez pracodawcę informacji od pracowników czy kandydatów w procesie rekrutacji dotyczących karalności jest generalnie zabronione, chyba, że istnieje ustawowy obowiązek wymagania niekaralności w stosunku do niektórych zawodów, w tym m.in. dotyczący taksówkarzy, nauczycieli. Jak można sobie wyobrazić, kwestia pozyskiwania takich informacji jest szczególnie istotna dla podmiotów z sektora finansowego, z uwagi na skalę ryzyk wynikających dla ich klientów i dla sektora finansowego jako takiego. I właśnie to ta kwestia była przedmiotem prac ustawodawczych w ostatnim czasie.
Nowa ustawa
W dniu 12 czerwca 2018 r. została ogłoszona w Dzienniku Ustaw RP Ustawa o zasadach pozyskiwania informacji o niekaralności osób ubiegających się o zatrudnienie i osób zatrudnionych w podmiotach sektora finansowego. Ustawa wejdzie w życie w ciągu 14 dni od ogłoszenia, tj. 27 czerwca 2018 r.
Ustawa określa zasady pozyskiwania informacji o niekaralności od pracowników i kandydatów ubiegających się o zatrudnienie na niektórych stanowiskach w podmiotach sektora finansowego wskazanych w ustawie. Ustawa wskazuje kto za taki podmiot sektora finansowego może zostać uznany, i komu przysługują uprawnienia takiego podmiotu. Łącznie wskazane zostały 94 takie podmioty. Są to m.in. banki, krajowe zakłady ubezpieczeń czy przedsiębiorcy, którym bank w drodze umowy powierzył wykonywanie czynności bankowych.
Podkreślenia wymaga, iż ustawa definiuje pojęcie „zatrudnienia” w sposób szerszy niż Kodeks Pracy, rozumiejąc je jako wykonywanie czynności na rzecz podmiotu sektora finansowego nie tylko na podstawie umowy o pracę, ale również na podstawie umów cywilnoprawnych, tj. umowy o dzieło, umowy zlecenia, umowy o świadczenie usług, umowy agencyjnej lub innej umowy o podobnym charakterze.
Jakich przypadków ustawa dotyczy?
Nie w każdej sytuacji będzie można wymagać udzielenia przez kandydata informacji dotyczących jego karalności. Ustawa wyraźnie wskazuje, jakich rodzajów pracy taki wymóg dotyczyć. Prawo do żądania przez podmiot sektora finansowego udzielenia informacji w zakresie karalności będzie aktualizować się w sytuacji prowadzenia rekrutacji na następujące stanowiska: związane z zarządzaniem mieniem podmiotu sektora finansowego lub osób trzecich, związane z dostępem do informacji prawnie chronionych, podejmowaniem decyzji obarczonych wysokim ryzykiem utraty mienia tego podmiotu lub osób trzecich lub wyrządzenia innej znacznej szkody temu podmiotowi lub osobom trzecim.
Dodatkowo, ustawa w art. 3 ust. 1 określa katalog przestępstw, co do których można żądać udzielenia informacji o niekaralności. Oznacza to, iż informacje dotyczące innych przestępstw (czy to pochodzące z informacji czy z zaświadczenia) nadal nie mogą być przetwarzane przez pracodawcę.
Nieudzielenie przez osobę ubiegającą się o zatrudnienie takich informacji może stanowić przyczynę niezatrudnienia tej osoby. Co istotne, koszty wydania zaświadczenia o niekaralności pracodawca obowiązany jest zwrócić osobie, która uzyskała takie zaświadczenie w ww. celach. Na analogicznych zasadach ustawa daje również możliwość badania niekaralności już zatrudnionych pracowników.
Jak często można żądać informacji od pracownika?
Od pracownika zatrudnionego na wskazanych wyżej stanowiskach można żądać udzielenia informacji nie częściej niż raz na 12 miesięcy. Jeśli jednak pracownik poweźmie uzasadnione podejrzenie, że osoba ta została skazana za przestępstwo, albo zamierza powierzyć tej osobie pracę na innym stanowisku wskazanym powyżej za jej zgodą, informacji takiej można żądać każdorazowo.
Autorzy:
aplikantka radcowska Kamila Kopeć
radca prawny Alina Giżejowska
Newsy HR